Căng thẳng Biển Đỏ: Doanh nghiệp xuất nhập khẩu lo ngại tình trạng “té nước theo mưa”

Đây là thông tin được các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng chia sẻ tại cuộc họp thảo luận giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu do tình hình tại Biển Đỏ do Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phối hợp cùng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ Giao thông vận tải), Vụ Trung Đông - châu Phi (Bộ Ngoại giao) tổ chức sáng 6/2, tại Hà Nội.

Đại diện các Hiệp hội nói gì?

Thị trường châu Mỹ, châu Âu chiếm khoảng 50% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng dệt may của Việt Nam. Ông Trương Văn Cẩm - Phó chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) – cho hay, hiện các doanh nghiệp trong ngành đang thực hiện hình thức nhập CIF và xuất FOB, do đó, về ảnh hưởng trực tiếp trước mắt chưa nhiều. Bởi các đơn hàng đã ký kết rồi thì thường các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu chỉ chịu trách nhiệm đến hàng lên tàu. Các khâu tiếp theo sẽ do các hãng tàu và khách hàng chịu.

Toàn cảnh cuộc họp

Tuy nhiên, khi có rủi ro xảy ra thì sẽ phải có sự chia sẻ, hay nói cách khác là các khách hàng sẽ yêu cầu nhà bán hàng có những chia sẻ nhất định để giảm tổn thất cho họ. Mặt khác, bình thường chưa có những tình huống đột xuất như thế này, các khách hàng đã yêu cầu giao hàng nhanh, và khi thời gian vận chuyển kéo dài từ 10 - 15 ngày dẫn đến thời gian sản xuất co hẹp lại, gây áp lực lên các doanh nghiệp sản xuất làm thế nào để giao hàng đúng hạn.

“Việc đáng lo ngại nhất đó là sự việc không lường được khi nào thì kết thúc. Nếu cứ kéo dài thì các đơn hàng ký tiếp theo chắc chắn khách hàng sẽ đặt vấn đề chia sẻ chi phí do vận chuyển tăng thêm. Do đó, điều mà các doanh nghiệp quan tâm là có thông tin sớm, kịp thời để tạo sự chủ động trong việc đàm phán các đơn hàng tiếp theo”, ông Trương Văn Cẩm chia sẻ, đồng thời đề nghị các hãng tàu với các phụ phí tăng thêm nếu có, hoặc những thay đổi liên quan đến vấn đề chi phí thì cần phải minh bạch, thông tin sớm, kịp thời để cho doanh nghiệp có những định hướng ứng phó.

Trong lĩnh vực thủy sản, ông Nguyễn Hoài Nam – Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) - cho hay, căng thẳng Biển Đỏ đang là vấn đề quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp, bởi bên cạnh việc tác động làm tăng chi phí còn là những hệ lụy đi kèm. Đáng chú ý, chúng ta cũng chưa biết được tình trạng căng thẳng Biển Đỏ sẽ còn kéo dài bao lâu. Việc này tác động đến những đơn hàng của tương lai, hoặc những chi phí mà doanh nghiệp cần phải tính toán vào trong giá thành sản phẩm.

Tính cho tổng chi phí trả cho 1 container hàng trong 1 tháng qua, cước phí vận chuyển đi Bờ Tây đang tăng 70%, nhưng hàng đi châu Âu đối với hàng đông lạnh đang tăng gần 4 lần. Cũng như các ngành hàng khác, cùng với khó khăn về suy giảm đơn hàng xuất khẩu, căng thẳng Biển Đỏ tạo thêm khó khăn cho các ngành hàng.

Đánh giá cao việc 3 Bộ cùng vào cuộc để tổ chức cuộc họp này, ông Nguyễn Hoài Nam cũng kiến nghị mong muốn nhận được nhiều thông tin hơn. Đồng thời cho biết, điều mà các doanh nghiệp xuất khẩu và các cơ quan quản lý nhà nước quan tâm nhất đó là sự chung tay, hỗ trợ, sự tham gia tích cực lúc này của các hãng tàu, một trong những mắt xích quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu.

“Các hãng tàu phần lớn chuyển tuyến đường đi vòng qua mũi Hảo Vọng, trong bối cảnh năm 2023 cả hàng nhập và hàng xuất giảm 30-40%, điều này đồng nghĩa với các hãng tàu đều sẽ cắt giảm tàu mẹ. Cộng với căng thẳng Biển Đỏ thì việc kéo dài thời gian vận chuyển từ châu Á đến châu Âu kéo dài 14 ngày, như vậy, độ trễ tăng thêm gấp đôi”, ông Nguyễn Hoài Nam chia sẻ.

Ông Nguyễn Hoài Nam – Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) chia sẻ tại cuộc họp

Trong lĩnh vực nông sản, bà Hoàng Thị Liên – Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam cho hay, hiện mặt hàng này xuất khẩu đi thị trường EU chiếm 20%. Trong tương lai quan hệ thương mại Việt Nam - EU vẫn tập trung vào mặt hàng nông sản, trong đó mặt hàng hồ tiêu và cây gia vị đang có lợi thế tuyệt đối. Xung đột Biển Đỏ ngành hàng giá trị xuất khẩu nông sản thấp nhưng lại chịu tác động rất lớn.

“Có doanh nghiệp đã xếp hàng lên tàu từ ngày 20/12/2023 nhưng đến ngày 5/1/2024, tức là sau 15 ngày sau khi hãng tàu đã chạy thì bị áp dụng phụ thu với giá 2.000 USD/container 40 feet. Việc áp dụng phí một cách tùy tiện, không báo trước, không qua đối thoại, thỏa thuận làm cho các nhà xuất khẩu nằm trên thế “cá nằm trên thớt””, bà Hoàng Thị Liên chia sẻ và cho rằng việc ứng xử của các hãng tàu là không minh bạch, không công khai, không phù hợp.

Thậm chí, bà Liên còn cho biết, nếu phía doanh nghiệp không nộp phụ phí tăng thêm này thì họ gửi thêm bản áp phụ phí thanh toán trễ, trong vòng 1 tuần nếu không thanh toán các phụ phí (2.000 USD) mà hãng tàu yêu cầu, việc này càng làm cho các doanh nghiệp thêm bức xúc.

Hiện, chi phí vận chuyển đối với mặt hàng này đi thị trường EU tăng 5 - 6 lần. Do đó, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam đề xuất phải có chế tài đối với các hãng tàu, không để các hãng tàu "tự tung, tự tác" tăng phí hay áp phí.

Liên quan đến việc áp dụng phụ thu của các hãng tàu, đại diện Cục Hàng hải Việt Nam cho hay, hiện nay, theo quy định tại Nghị định 146, các hãng tàu phải niêm yết công khai giá cước cũng như vấn đề phụ thu trên trang thông tin điện tử của hãng tàu và thông báo cho khách hàng.

Trong trường hợp thay đổi hoặc tăng thì phải thông báo trước 15 ngày. Việc các hãng tàu thực hiện tăng ngay giá phụ thu mà không có thông báo, với bất kỳ trường hợp nào các hãng tàu áp dụng không đúng thì các doanh nghiệp gửi về Cục Hàng hải Việt Nam, Cục cam kết sẽ xử lý đúng các trường hợp mà các hãng tàu, doanh nghiệp vi phạm trong việc niêm yết giá theo quy định của pháp luật.

Cần thận trọng và có giải pháp dài hạn

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng thư ký của Liên đoàn Thương mại và. Công nghiệp Việt Nam (VCCI) – đánh giá, xung đột Biển Đỏ ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh của các ngành hàng, doanh nghiệp, và tiềm ẩn hậu quả đến hoạt động xuất nhập khẩu và nền kinh tế trong năm 2024 và thậm chí dài hơn. Do đó, cần thận trọng và có giải pháp dài hạn.

Rủi ro là không tránh khỏi và xem là bình thường, nhưng vấn đề không bình thường ở chỗ phân bổ rủi ro là không đồng đều giữa các doanh nghiệp, chuỗi ngành hàng, trong đó, các nhà xuất khẩu không có tiếng nói, nhưng doanh nghiệp nhỏ là những người bị ảnh hưởng.

Việc các hãng vận tải do chi phí tăng lên, thời gian kéo dài hơn, quay vòng tàu lâu hơn nên tăng giá cước là bình thường, tuy nhiên, tình trạng tăng giá, tăng phí vô tổ chức, không báo trước lại là vấn đề.

“Tăng giá có công bằng, công khai, minh bạch hay không? Đây là vấn đề các hãng tàu, doanh nghiệp logistics,… cần giải quyết. Trong đó, có vai trò của nhà nước nhằm đảm bảo quyền lợi cho các doanh nghiệp yếu thế hơn trong chuỗi mắt xích xuất nhập khẩu này”, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh.

Ông Đậu Anh Tuấn đề xuất, bên cạnh việc công khai giá của các hãng tàu thì cần có cổng thông tin chung để các doanh nghiệp hãng tàu công khai giá đến các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần tăng cường hơn nữa liên kết các ngành hàng xuất khẩu. Đẩy mạnh công tác thông tin thị trường, thị trường bên bán và bên mua phải có sức mạnh tương đương với nhau….

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phát biểu tại cuộc họp

Phát biểu kết luận cuộc họp, ông Trần Thanh Hải – Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) - cho biết, Cục Xuất nhập khẩu và các đơn vị đồng chủ trì cũng như các Bộ, ngành liên quan sẽ tiếp thu, nghiên cứu các thông tin, ý kiến đề xuất của các đơn vị, đồng thời theo dõi, bám sát tình hình để tham mưu cho lãnh đạo các Bộ, ngành liên quan cũng như báo cáo lên các cấp cao hơn để có những giải pháp hỗ trợ cần thiết cho các doanh nghiệp.

Về phía các hãng tàu, ông Trần Thanh Hải đề nghị, trong bối cảnh như hiện nay cần duy trì tuyến, đưa container rỗng về để đảm bảo cho hoạt động xuất nhập khẩu cho doanh nghiệp Việt Nam. Đồng thời, thực hiện đúng quy định về niêm yết, về giá cước, phụ phí.

Xem xét thêm khả năng có hình thức vận tải đa phương thức như đường sắt, đường biển và hàng không. Việc này cần sự kết hợp của nhiều đơn vị vận tải khác nhau để có thể vượt qua tác động của căng thẳng Biển đỏ.

“Liên quan đến vấn đề thu phí chưa có niêm yết, chưa có thông báo, đề nghị các hiệp hội, ngành hàng phản ánh lại với Cục Hàng hải Việt Nam để có thể xử lý”, ông Trần Thanh Hải nói.

Với các Hiệp hội, ngành hàng cần tiếp tục bám sát tình hình, phối hợp với các Bộ, ngành, doanh nghiệp logistics để hỗ trợ, giúp cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu nhất trong hoạt động thương mại quốc tế. Các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cũng cần theo dõi sát tình hình, chủ động phương án ứng phó.