Hình thành ngành công nghiệp tái chế: Giải pháp cốt lõi giải quyết tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa

Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm nhựa liên tục tăng

Tại Hội thảo “Chính sách giảm thiểu, thay thế các sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học tại các siêu thị và trung tâm thương mại” do Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương) tổ chức vừa qua tại TP. Hồ Chí Minh, bà Đỗ Phương Dung - Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp - chia sẻ: Ngành nhựa là một trong những ngành công nghiệp có tăng trưởng cao nhất Việt Nam với mức tăng hàng năm từ 16 - 18%/năm. Năm 2022, sản lượng nhựa đạt 9,54 triệu tấn, với 3.300 doanh nghiệp nhựa và 250.000 người lao động. Nhu cầu tiêu thụ sản phẩm nhựa ở Việt Nam liên tục tăng, mức tiêu thụ nhựa bình quân đầu người gia tăng nhanh chóng ở mức 10,6%/năm… Tuy nhiên, kéo theo đó là sự gia tăng, phát sinh của rác thải nhựa. “Để giải quyết vấn đề này, cần có sự chung tay của các cấp, ngành, tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và từng người dân Việt Nam trong nỗ lực chung của khu vực và toàn cầu”- bà Phương Dung nhấn mạnh

Cần giảm thiểu rác thải nhựa trong tiêu dùng. Ảnh: Cấn Dũng

Theo báo cáo hiện trạng chất thải nhựa năm 2022, tổng khối lượng chất thải nhựa phát sinh là 2,9 triệu tấn và có tốc độ gia tăng khoảng 5%/năm. Tổng lượng rác thải nhựa được thu gom là 2,4 triệu tấn nhưng chỉ có 0,9 triệu tấn rác thải nhựa được phân loại cho tái chế và 0,77 triệu tấn rác được tái chế. Tổng thất thoát chất thải nhựa vào môi trường là 0,42 triệu tấn, trong đó, phần lớn đến từ sản phẩm nhựa sử dụng một lần và bao bì nhựa khó phân hủy sinh học.

Tính riêng các loại túi nilon, ước tính, Việt Nam sử dụng và thải bỏ khoảng hơn 30 tỷ túi/năm. Tại các đô thị, lượng túi nilon được tiêu thụ khoảng 10,48 - 52,4 tấn/ngày. Trong số này, chỉ khoảng 17% số túi nilon được thường xuyên tái sử dụng, còn lại đều bị thải bỏ, gây ô nhiễm nghiêm trọng đối với môi trường sinh thái.

Tìm giải pháp cho ô nhiễm nhựa

Ông Trần Việt Anh - Chủ tịch Hiệp hội Tái chế chất thải Việt Nam - cho biết, năm 2018, toàn thế giới tiêu thụ khoảng 2.400 tỷ sản phẩm nhựa bao bì thông qua việc tiêu dùng các loại hàng hóa thiết yếu như thực phẩm, đồ uống và các sản phẩm mỹ phẩm, dược phẩm… Năm 2022, nhu cầu sử dụng bao bì ở mức hơn 2.600 tỷ sản phẩm, trong đó, bao bì thực phẩm và đồ uống có nhu cầu sử dụng lớn nhất, chiếm đến 93% tổng sản phẩm bao bì nhựa. Trước vấn đề quá tải về rác thải nhựa, nhiều quốc gia trên thế giới đang dần đẩy mạnh hạn chế sử dụng bao bì nhựa, đặc biệt là bao bì nhựa dùng một lần, nhằm giảm thiểu lượng rác thải nhựa ra môi trường. Các biện pháp chủ yếu gồm cấm sử dụng hoặc áp thuế với các sản phẩm bao bì nhựa một lần.

Tại Việt Nam, những năm gần đây, ngành nhựa Việt Nam tiêu thụ khoảng 5,9 triệu tấn nguyên liệu nhựa nguyên sinh, tương đương mức tiêu thụ bình quân 63 kg/người/năm, cao hơn nhiều so với mức trung bình thế giới là 46 kg/người/năm; tăng trưởng trung bình khoảng 10%/năm. Cuộc khủng hoảng rác thải tại Việt Nam kéo theo khủng hoảng chôn lấp, mất an ninh lương thực, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế và gây nhiều nguy hại cho hệ sinh thái.

Theo ThS. Phạm Hồng Hiệp - Viện nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm giảm thiểu rác thải nhựa. Tuy nhiên, quá trình thực thi gặp nhiều khó khăn do sự chồng chéo giữa các đơn vị quản lý. Cùng với đó, việc kiểm soát phế liệu nhựa nhập khẩu còn tiếp tục gây tranh cãi và là thách thức nhất đối với Chính phủ nhằm giải quyết “bài toán” cân bằng giữa nhu cầu sản xuất nội địa và việc kiểm soát khối lượng phế liệu nhập khẩu (chiếm 10%). Khái niệm về phế liệu hay nguyên liệu cũng có sự khác biệt; trong khi các cơ quan quản lý coi phế liệu là chất thải có thể được tái sử dụng, các nhà sản xuất lại coi đây là nguyên liệu đầu vào…

Hiện nay, các công ty môi trường đang thực hiện thu gom rác thải, trong đó, có 5 - 10% rác thải nhựa - những sản phẩm mà ngành nhựa đang quan tâm. Một số đơn vị tư nhân thực hiện tái chế rác thải nhựa, song những người thu gom, phân loại, lại chủ yếu làm thủ công và không theo một quy trình nào cả. Do đó, cần phải chuẩn hóa tất cả những hoạt động này. “Chúng ta phải hình thành ngành công nghiệp tái chế và các sản phẩm tái chế. Bên cạnh đó, đưa ra những quy định, quy chuẩn để kích thích doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp đầu tư” - ông Trần Việt Anh nhấn mạnh.