Kỷ niệm Ngày Doanh nhân Việt Nam: Gặp lại Doanh nhân Lê Đình Thụy người đầu tiên xin cơ chế tự chủ

LTS: Những năm đầu của thời kỳ đổi mới (1980-1986) khó khăn chồng chất khó khăn. Cơ chế quan liêu bao cấp đè nặng lên vai những nhà quản lý. Bài toán giá-lương -tiền đặt giám đốc của các doanh nghiệp phải tự mày mò tìm lối thoát, lo cho sản xuất phát triển, hàng hoá được lưu thông, đời sống người lao động được cải thiện.

Trong một hội nghị kiểu như "Diên Hồng" cho phát triển kinh tế diễn ra tại Đà Lạt mùa hè năm 1983, lần đầu tiên Đảng ta tổ chức để lắng nghe tâm tư-nguyện vọng của các nhà quản lý doanh nghiệp, nắm bắt thực tế để tìm ra quyết sách, nhằm tháo bỏ các rào cản. Hội nghị có sự tham gia của lãnh đạo cao cấp nhất gồm Chủ tịch HĐNN Trường Chinh; Chủ tịch HĐBT Phạm Văn Đồng; Thường trực Ban bí thư Võ Chí Công. Trong số các giám đốc doanh nghiệp được tham gia có Giám đốc nhà máy thuốc lá Vĩnh Hội Lê Đình Thuỵ. Có lẽ ông là người còn lại duy nhất trong số các đại biểu dự hội nghị ngày ấy.

Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, thăm Nhà máy thuốc lá Vĩnh Hội và tặng quà cho Giám đốc Ngô Đình Thụy (thời điểm đó là Bí thư Thành ủy TP. Hồ Chí Minh)

Ở cái tuổi 90, ông vẫn khoẻ mạnh, minh mẫn. Bên bàn trà nơi xứ Huế (Tổ 1, phường Hoàng Vân, Hương Trà) quê ông chúng tôi đã có dịp trò chuyện trân tình cởi mở với nhà quản lý doanh nhân Lê Đình Thuỵ

Doanh nhân Lê Đình Thụy

Thưa ông, những năm 80 của thế kỷ trước, khi được giao nhiệm vụ trở về Nam quản lý và vận hành lại nhà máy thuốc lá; bối cảnh lúc đó như thế nào thưa ông?

Ông Lê Đình Thuỵ: Đó là những năm hết sức khó khăn. Khi đấy nhận những cơ sở công nghiệp của chế độ cũ Sài Gòn thiếu thốn đủ thứ. Thiếu điện, thiếu nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là thiếu một cơ chế có thể thúc đẩy sức sản xuất cho doanh nghiệp.

Thưa ông, ông có nói đến thiếu cơ chế, cơ chế ở đây là gì thưa ông?

Ông Lê Đình Thuỵ: Bối cảnh lúc đó là chúng tôi làm cái gì cũng phải xin ý kiến, mà xin thì không có. Xin thì không cho. Ví dụ như nhà máy thuốc lá của chúng tôi muốn sản xuất ra sản phảm có chất lượng cao phải có nguyên liệu, phụ liệu của nước ngoài mà không được tự chủ nhập khẩu. Muốn nhập khẩu thì phải có ngoại tệ, nhưng nhà nước chưa cân đối ưu tiên, do những nhu cầu thiết yếu... Khi đi vay (mua trả chậm) phải được ngân hàng bảo lãnh. Từ những lý do đó sản xuất điêu đứng, nhà máy bên bờ vực phá sản.

Vậy ông đã có những kiến nghị, giải pháp đột phá gì?

Ông Lê Đình Thụy: Tôi được hai lần tiếp kiến trình bày những khó khăn mà nhà máy tôi nói riêng, các nhà máy khác nói chung trên địa bàn TP HCM với nguyên Bí thư thành ủy lúc đó là đồng chí Võ Văn Kiệt. Sau khi nghe tôi trình bày những khó khăn khiến sản xuất đình trệ, đời sống CB-CNV sa sút bởi lý do như tôi đã nói ở trên. Bí thư thành ủy khích lệ: Anh cứ đề xuất cụ thể, cá nhân tôi và tập thể thành ủy - UBND thành phố sẽ ủng hộ. Tôi nói thẳng luôn: Cần cho chúng tôi cơ chế tự chủ, chứ làm mà cái gì cũng xin xỏ, cái gì cũng chờ đợi cấp trên thì khó và không làm được. Cố Bí thư thành ủy Võ Văn Kiệt gợi ý chúng tôi phải tìm ra cơ chế và đề xuất.

- Tôi trả lời: Xin Bí thư và thành phố cho tự chủ ngay về nguồn ngoại tệ, để nhập khẩu nguyên, phụ liệu cho sản xuất; cho phép xuất khẩu tại chỗ. Bằng cách đưa sản phẩm thuốc lá vào các khách sạn của Tổng cục Du lịch; bán và thu ngoại tệ; Xin Bí thư hãy cho chúng tôi quyết định lựa chọn quản lý nguồn nhân lực (nhân sự), ai giỏi thì được trọng dụng, được hưởng lương thưởng cao; thứ 2 là cho chúng tôi được tự chủ về ngoại tệ (được mua vàng, ngoại tệ) để nhập khẩu nguyên liệu cao cấp phục vụ sản xuất hàng hóa.

Sau khi nghe tôi trình bày, đồng chí Võ Văn Kiệt cho phép tôi được làm ngay và chờ kết quả từ thực tế. Ông hẹn cuối năm sẽ đến thăm nhà máy. Thế là tôi như được mở tấm lòng, bao nhiêu khó khăn dồn nén bấy lâu nay bây giờ như được cởi trói. Tôi về họp lãnh đạo nhà máy, giao cho các bộ phận chức năng xây dựng kế hoạch chương trình sản xuất cuối năm. Gọi phòng tổ chức mời lại những kỹ sư, thợ bậc cao của chế độ cũ; xây dựng bảng lương, thưởng; giao cho bộ phận KH-ĐT đi mua, vay ngoại tệ; Phát động chiến dịch thi đua nước rút 60 ngày cuối năm 1980 để được đón Bí thư thành ủy Võ Văn Kiệt về thăm.

Trong những ngày tháng đó, không khí sản xuất ở nhà máy vô cùng sôi động. Có nguyên phụ liệu nhập ngoại về, các dây truyền sản xuất trước đây bị “ngủ quên” thì nay đã hồi sinh. Chất lượng hàng hóa được chủ động đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng. Sản phẩm làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đấy. Lương, thưởng tăng cao, gấp 2,3 lần cơ chế cũ. Ai a cũng vui- làn gió đổi mới đã thổi vào từng ca, kíp, từng dây truyền sản xuất …lan tỏa ra toàn nhà máy.

Ngày cuối cùng của năm 1980 đồng chí Võ Văn Kiệt đã đến thăm và chúc mừng nhà máy. Ông đã ký tên vào bao thuốc lá sản xuất cuối cùng trên dây chuyền sản xuất chiều cuối năm 1980. Đánh giá và khẳng định một thời kỳ mới đã mở ra cho nhà máy chúng tôi và các nhà máy khác trên địa bàn thành phố.

Cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, Bí thư Thành ủy TP.Hồ Chí Minh tới thăm Nhà máy thuốc lá Vĩnh Hội và tặng quà cho Giám đốc Ngô Đình Thụy

Nhờ cơ chế tự chủ cho doanh nghiệp, các rào cản được rỡ bỏ, hiệu quả được đem lại là gì?

Ông Lê Đình Thụy: Trước khi được hưởng quy chế tự chủ các dây chuyền bị đắp chiếu, sau khi được cởi trói, mức sản xuất đã đạt đỉnh, liên tục phá kỷ lục. Cụ thể mức sản xuất thuốc lá điếu năm 1986 (thời kỳ đầu sự nghiệp đổi mới) đạt trên nửa tỷ bao thì 4 năm sau tăng gấp đôi. Tự cân đối ngoại tệ ( bằng việc xuất khẩu tại chỗ- bán thuốc lá cho các công ty du lịch –đơn vị có ngoại tệ). Có xuất khẩu, có ngoại tệ. Liên hiệp thuốc lá Việt Nam (tiền thân của Tổng Công ty thuốc lá Việt Nam- Vinataba) đã chủ động trang bị loại máy móc mơi lắp đặt tại 4 nhà máy sản xuất thuốc lá của Liên hiệp. Công xuất tăng lên gấp 2,5 đến 3 lần. Ví dụ như máy cũ chỉ cho công suất 1.000điếu thuốc/phút thì máy móc mới sản xuất được tới 3.000điếu thuốc/phút.

Nhờ có chủ trương đúng đắn của Chính phủ (HĐBT thời đó) với chỉ thị 278/HĐBT-CT về chống thuốc lá ngoại nhập lậu, sản phẩm Vinataba ra đời nhanh chóng chiếm vị trí trên thị trường, góp phần chống “chảy máu ngoại tệ” đóng góp lớn cho ngân sách Nhà nước.

Trong nhiều năm sau đó, thương hiệu Vinataba đã nhận được sự tôn vinh của người tiêu dùng, của các tổ chức xã hội nghề nghiệp. Năm 2006- 2007 Vinataba được lọt vào Top ten giải thưởng sao vàng đất Việt- Cup vàng ISO- Cúp vàng thương hiệu. Ông Lê Đình Thụy được tôn vinh: Doanh nghiệp-Doanh nhân tiêu biểu nhiều năm.

Nhà báo Hồng Thanh Quang và doanh nhân Lê Đình Thụy

Trong suốt cuộc đời làm quản lý ấn tượng nhất của ông là gì?

Ông Lê Đình Thụy: Trong bề bộn những thăng trầm trong cuộc đời làm quản lý, cái làm tôi sung sướng xúc động nhất là luôn nhận được sự động viên giúp đỡ, tạo điều kiện của các cấp lãnh đạo từ cấp cao nhất. Ví dụ như cuộc gặp cuộc gặp trên Đà Lạt với các đồng chí Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Chí Công. Ở thành phố thì hai đời bí thư thành ủy là đồng chí Võ Văn Kiệt và đồng chí Nguyễn Văn Linh nhiều lần trực tiếp lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của tôi và giới doanh nhân. Cá nhân đồng chí Võ Văn Kiệt rồi sau này là Bí thư thành ủy Nguyễn Văn Linh không chỉ nghe mà còn xuống tận xí nghiệp gặp gỡ công nhân, lãnh đạo chúng tôi để tìm hiểu tình hình thực tế nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Nhiều cuộc các đồng chí xuống dự định chỉ làm việc 1giờ thì làm cả buổi. Có cuộc với Cố Bí thư thành ủy Võ Văn Kiệt kéo dài cả ngày hôm trước sang hôm sau.

Các đồng chí lãnh đạo không chỉ cho chúng tôi cơ chế được tự chủ mà còn cởi trói các dây dợ lằng nhằng về cơ chế quản lý, cơ chế lương, thưởng; cơ chế sử dụng người tài; Trở thành nguồn động viên cổ vũ giới doanh nhân thành phố và cá nhân tôi dù đã qua hơn 40 năm trời tôi không bao giờ quên.

Di sản mà các đồng chí ấy để lại cho chúng tôi là một ngành sản xuất đặc biệt, đặc thù, hiện mỗi năm đóng góp ngân sách cho nhà nước hơn 10.000 tỷ đồng. Năm 2021, mặc dù dịch Covid-19 nhưng vẫn đạt trên 12.000 tỷ đồng. Tích cực tham gia chống hàng nhập ngoại, ngăn chặn chảy máu ngoại tệ. Đời sống của hơn 12 ngàn cán bộ công nhân trong ngành được bảo đảm và tăng cao.

Xin chân thành cảm ơn ông.