Việt Nam phát triển hydrogen xanh theo hướng nào?

Với mục tiêu nâng cao nhận thức về vai trò của hydrogen xanh trong xu hướng chuyển dịch năng lượng, qua đó thúc đẩy ngành công nghiệp hydrogen xanh tại Việt Nam, ngày 22/11/2023 tại Hà Nội, trong khuôn khổ dự án PtX Outreach do Bộ Kinh tế và Biến đổi Khí hậu (BMWK) - CHLB Đức tài trợ, Vụ Dầu khí và Than (Bộ Công Thương) phối hợp với GIZ tổ chức hội thảo “Xu hướng phát triển ngành công nghiệp hydrogen xanh trên thế giới, định hướng phát triển tại Việt Nam”

Ông Markus Bissel - Giám đốc Dự án PtX Outreach cho biết, chúng tôi đã tiến hành một số nghiên cứu về hydrogen xanh và xin chia sẻ tại hội thảo này với mong muốn hỗ trợ Việt Nam trong quá trình phát triển ngành công nghiệp PtX cũng như trong quá trình chuyển dịch năng lượng.

Ông Markus Bissel phát biểu tại hội thảo (Ảnh: GIZ)

Hydrogen xanh - vai trò quan trọng trong chuyển dịch năng lượng

Ngành công nghiệp hydrogen xanh (hay còn gọi là ngành công nghiệp PtX) và công nghệ sản xuất nguyên/nhiên liệu tổng hợp dựa trên hydrogen đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển dịch năng lượng và phương tiện lưu trữ năng lượng hiệu quả, góp phần giúp thế giới cũng như Việt Nam có thể đạt mục tiêu không phát thải carbon (Net Zero) vào năm 2050.

Trong khi hydrogen xám được sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch và là nguồn phát thải carbon ra môi trường, hydrogen xanh được sản xuất thông qua quá trình điện phân nước sử dụng năng lượng tái tạo và hoàn toàn không phát thải carbon. Ngoài ra, tùy theo công nghệ sản xuất và nguồn vật liệu sử dụng, hydrogen sẽ được quy định thành các màu sắc khác như vàng, xanh lam, đen và đỏ.

Toàn cảnh hội thảo (Ảnh: GIZ)

Phát biểu tại Hội thảo, ông Trần Thanh Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Dầu khí và Than - Bộ Công Thương khẳng định: Định hướng phát triển năng lượng hydrogen đã được Bộ Chính trị chỉ đạo tại Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Quyết định số 893/QĐ-TTg ngày 26/7/2023 phê duyệt Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

“Theo đó, Việt Nam định hướng phát triển mạnh điện gió ngoài khơi, kết hợp với các loại hình năng lượng tái tạo khác (điện mặt trời, điện gió trên bờ) để sản xuất năng lượng mới (hydrogen, amoniac xanh) phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu”. - ông Trần Thanh Tùng nhấn mạnh.

Theo ông Trần Thanh Tùng, các nguồn điện năng lượng tái tạo sản xuất năng lượng mới phục vụ nhu cầu trong nước và xuất khẩu cho phép phát triển không giới hạn trên cơ sở bảo đảm an ninh quốc phòng, an ninh năng lượng và mang lại hiệu quả kinh tế cao, trở thành một ngành kinh tế mới của đất nước.

Ông Trần Thanh Tùng - Phó Vụ trưởng Vụ Dầu khí và Than phát biểu tại Hội thảo

Ứng dụng công nghệ PtX cho phép sử dụng năng lượng tái tạo để sản xuất ra các loại vật liệu và dẫn xuất ở trạng thái khác nhau của vật chất như trạng thái khí hydrogen hay lỏng như ammonia hoặc dưới dạng nhiên liệu tổng hợp như kerosen. Nhờ đó, các vật liệu và dẫn xuất có thể được vận chuyển, lưu trữ tại những chuỗi cung ứng hiện đại và được giao dịch, buôn bán thuận tiện trên quy mô toàn cầu. Công nghệ PtX tạo ra những chất mang năng lượng đặc biệt cần thiết để gián tiếp điện khí hóa các ngành công nghiệp khó giảm thải, đẩy nhanh tiến trình đạt được mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.

Thông tin tại hội thảo, ông Nguyễn Văn Phong - Giám đốc Công ty TNHH tư vấn phát triển công nghệ năng lượng Việt Nam (Vnergy) cho biết: Việt Nam mới chỉ phổ biến hydro xám và đen, chủ yếu từ các nhà máy lọc dầu, phân đạm để phục vụ quá trình sản xuất của chính các nhà máy này với nhiên liệu từ dầu mỏ, khí tự nhiên và than đá. Ngoài ra, khoảng 0,5 % hydro được dùng tại nhà máy thép, kính nổi, điện tử và thực phẩm. Mức sản xuất, tiêu thụ hydro tại Việt Nam đạt khoảng 500 ngàn tấn/năm chủ yếu phục vụ nhu cầu tiêu thụ nội bộ.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Phong, kết quả khảo sát một số đơn vị sản xuất và tiêu thụ hydrogen tại Việt Nam cho thấy, đối với các Nhà máy lọc, hóa dầu, Nhà máy Đạm… việc sản xuất và tiêu thụ hydrogen có sản lượng khá lớn, tuy nhiên nằm trong dây chuyền khép kín, trong đó hydrogen được sinh ra từ các nguồn nguyên liệu hóa thạch như: Dầu mỏ, khí tự nhiên, than… sau đó chủ yếu được sử dụng cho các hoạt động sản xuất của Nhà máy. Đối với các nhà máy sản xuất hydrogen của Air Liquide (điện phân nước) hay Linde Gas (chuyển hóa metan bằng hơi nước), hydrogen được xuất bán làm khí công nghiệp đáp ứng tùy theo nhu cầu của các khách hàng tiêu thụ trong khu vực (như Nhà máy sản xuất kính, thép…), các nhà máy này có quy mô sản xuất tương đối nhỏ. Các đơn vị này đã hoạt động trong việc sản xuất, tiêu thụ hydrogen từ nhiều năm về trước và đã có áp dụng một số tiêu chuẩn về khí công nghiệp hay các tiêu chuẩn kỹ thuật về vận chuyển bằng đường ống, chai khí nén đối với hydro.

Kiến nghị chính sách cho phát triển hydrogen xanh Việt Nam

Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, hiện Việt Nam chưa có quy hoạch chuyên ngành cho hydro, các khung chính sách và cơ chế hỗ trợ cho ngành công nghiệp hydro vẫn còn nằm rải rác trong các quy hoạch khác nhau, thiếu tính nhất quán và đồng bộ.

Đồng thời, các chính sách phần lớn vẫn chỉ mang tính định hướng và mục tiêu chung, chưa có các quy định chi tiết và lộ trình cụ thể để hiện thực hóa các mục tiêu; chưa có các quy định pháp luật điều chỉnh cho hydro trong lĩnh vực an toàn phòng cháy chữa cháy. Ngoài ra, khí hydro ở Việt Nam đang được quản lý dưới dạng một loại khí công nghiệp, chưa có một khung pháp lý chuyên biệt về hydro với vai trò như một phân ngành năng lượng và chưa có bộ chủ quản về hydro.

Từ thực tế trên, nhóm nghiên cứu đã đề xuất: Cần xây dựng quy hoạch chuyên ngành về phát triển hạ tầng năng lượng hydro với phương án và lộ trình đầu tư rõ ràng, cụ thể để đạt được các mục tiêu tổng thể đã đề ra; cần ban hành cơ chế, chính sách ưu đãi đối với lĩnh vực hydro để thu hút, huy động nguồn lực xã hội tham gia đầu tư; cần xây dựng và ban hành Nghị định về kinh doanh hydro tương tự như đối với lĩnh vực khí tự nhiên và xăng dầu.

"Ngoài ra, các chính sách về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, an toàn, môi trường; quản lý và quy hoạch, trong đó nên giao Bộ Công Thương làm đơn vị chủ quản chính cho lĩnh vực hydro với vai trò như một phân ngành năng lượng" - ông Nguyễn Văn Phong đề nghị.

Tại hội thảo, các chuyên gia đã trình bày các nội dung: Tổng quan về xu hướng quốc tế và cơ hội kinh doanh trong nền kinh tế PtX; phân tích chiến lược chuyển dịch năng lượng hướng tới Net-Zero của các công ty dầu khí; kết quả nghiên cứu thực tế về yêu cầu kỹ thuật đối với ngành công nghiệp PtX VNergy; giới thiệu các tiêu chí bền vững cho ngành công nghiệp PtX Việt Nam (hydro và ammonia); khuyến nghị chiến lược trung và dài hạn cho ngành dầu khí; các tiến bộ công nghệ ngành PtX; chiến lược hydro xanh cho ngành dầu khí; bối cảnh ngành điện Việt Nam và các kế hoạch về amoniac phù hợp với Quy hoạch điện 8; phân tích việc sử dụng amoniac trong sản xuất điện ở Việt Nam (kết quả sơ bộ); chiến lược hydro xanh trong ngành điện.