Thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu: Cần sớm có chính sách ưu đãi đầu tư

Thực hiện từ năm 2024

Sáng 10/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 6, Quốc hội họp phiên toàn thể ở hội trường. Sau nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu (gọi tắt thuế tối thiểu toàn cầu).

Báo cáo trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, ngày 8/10/2021, Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đưa ra tuyên bố Khung giải pháp Hai trụ cột để giải quyết các thách thức phát sinh từ nền kinh tế kỹ thuật số.

Phiên họp toàn thể sáng 10/11 tại hội trường (Ảnh:Quochoi.vn)

Theo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, các quy định về việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu của OECD, hay còn được gọi là quy định về chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, sẽ bắt đầu được áp dụng từ kỳ tính thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2024.

Thuế tối thiểu toàn cầu không phải là điều ước quốc tế, không phải là cam kết quốc tế, không bắt buộc các quốc gia phải áp dụng. Tuy nhiên, nếu Việt Nam không áp dụng thì vẫn phải chấp nhận việc các quốc gia khác áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, có quyền thu thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam (nếu thuộc đối tượng áp dụng) mà được hưởng mức thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức tối thiểu toàn cầu 15%, đặc biệt là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Trước bối cảnh nêu trên, để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của mình, Việt Nam cần khẳng định áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.

Theo hướng dẫn của OECD về quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, thuế tối thiểu toàn cầu có bản chất là thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung và các nước cần quy định trong hệ thống pháp luật của mình cho phù hợp.

Cơ hội mới cho Việt Nam trong thu hút đầu tư

Thảo luận tại tổ sáng nay, 10/11, đại biểu Nguyễn Hải Nam – Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên Huế đã đánh giá cao nỗ lực của Ban soạn thảo cũng như của Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội đã tích cực tham gia thẩm tra, đồng hành cùng Chính phủ trong xây dựng dự thảo Nghị quyết.

Theo sáng kiến của của OECD, các nước G20 và Diễn đàn hợp tác chung IF với 142 nước thành viên trong đó có Việt Nam tham gia và thống nhất thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu là 15% trở lên.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam – Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội , đoàn ĐBQH tỉnh Thừa Thiên Huế (ảnh: Phạm Thắng)

“Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu sẽ tạo một mặt bằng chung về thuế tại tất cả các quốc gia, từ đó tránh việc cạnh tranh về thuế giữa các nước hiện nay và giảm thiểu tình trạng chuyển giá, chuyển lợi nhuận, giữ vững nguồn thu thuế. Đây cũng là chính sách mới và là cơ hội mới cho các nước tham gia nhất là nước cần thu hút đầu tư nước ngoài như Việt Nam”- ông Nguyễn Hải Nam cho biết.

Hiện một số nước như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Hàn Quốc, Nhật… đã tích cực chuẩn bị từ rất sớm để áp dụng chính sách thuế tối thiểu toàn cầu.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hải Nam, Việt Nam cũng đã tích cực nghiên cứu và có chính sách để phù hợp thì các địa phương nhất là các tỉnh có các công ty đa quốc gia, tập đoàn kinh tế lớn như Bắc Ninh, Bình Dương... cũng cần phải nghiên cứu chính sách này để kịp thời ứng phó những tác động của chính sách khi có hiệu lực.

Một lưu ý cũng được đại biểu Nguyễn Hải Nam đưa ra, hệ thống kế toán trong áp dụng thuế của Việt Nam cần sớm nghiên cứu để đáp ứng khi thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu, đơn cử như chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS). “Chúng ta phải nghiên cứu và có quy định để đồng bộ với hệ thống tài chính quốc tế” - đại biểu Nguyễn Hải Nam nói.

Bên cạnh đó, năm tài chính kế toán của Việt Nam và Quốc tế cũng có sự khác nhau, theo đại biểu chia sẻ, một số nước kết thúc năm tài chính vào tháng 12 trong khi một số nước lại là tháng 6. Hay quy định về tờ khai thuế, thời hạn kê khai… cũng có sự khác biệt với nhiều nước. Do vậy, đại biểu lưu ý Việt Nam cũng cần có quy định để đồng bộ.

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Hải Nam cho rằng, cần sớm có chính sách bổ trợ khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu để đảm bảo lợi thế cạnh tranh, thu hút đầu tư.

Đại biểu dẫn chứng một số nước trong khu vực như Ấn độ, Thái Lan có chính sách bổ trợ thông qua ưu đãi hạ tầng, đào tạo nhân sự, hoặc bổ sung vào phí nghiên cứu R&D. Do đó, đại biểu cho rằng, Việt Nam cần nghiên cứu để có chính sách vừa đảm bảo được chính sách thuế tối thiểu toàn cầu của OECD vừa đảm bảo thu hút đầu tư nước ngoài FDI - động lực kinh tế quan trọng của Việt Nam.

Đại biểu cũng băn khoăn, hiện chúng ta có các tập đoàn, công ty đa quốc gia đầu tư vào nhưng Việt Nam cũng đã có những tập đoàn, doanh nghiệp đầu tư ra nước ngoài. Vậy chúng ta có đánh thuế bổ sung hay không? Những thuế về nội địa đạt chuẩn thì Nghị quyết cũng phải tính toán để đảm bảo hệ thống chính sách với các Luật Thuế thu nhập bổ sung, đảm bảo quyền lợi của dân tộc và tuân thủ chính sách chung của các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam.

Chung quan điểm với đại biểu Nguyễn Hải Nam, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn - đoàn Lai Châu cho biết: Hiện chúng ta đang có một số ưu đãi để thu hút đầu tư thấp hơn so với quy định chuẩn 15% của thuế tối thiểu toàn cầu. Khi thực hiện đánh thuế tối thiểu toàn cầu, môi trường thu hút đầu tư của Việt Nam sẽ thay đổi, trước đây chúng ta đã áp dụng nhiều hình thức để thu hút đầu tư trong đó có chính sách thuế. Nếu áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu thì cơ bản ưu đãi thuế trong thu hút đầu tư không còn nữa.

Toàn cảnh họp thảo luận tại Tổ 4 sáng 10/11 (Ảnh: Phạm Thắng)

Do đó, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn đề nghị cần có chính sách ưu đãi đầu tư phù hợp với quy định OEDC cũng như điều kiện của Việt Nam để tiếp tục duy trì môi trường đầu tư hấp dẫn, cũng như có chính sách để giữ chân các nhà đầu tư mà Chính phủ đã có những cam kết về ưu đãi khi họ đầu tư vào Việt Nam.

Đại biểu cho rằng, chính sách đầu tư, ưu đãi đầu tư khi xây dựng phải tính thêm không chỉ thu hút doanh nghiệp nước ngoài, bản thân các doanh nghiệp trong nước khi đầu tư ra nước ngoài có đủ năng lực, trình độ khoa học công nghệ cũng được hưởng chính sách này.

Ban hành quy định về áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu là rất cần thiết

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường - đoàn Hà Nội, việc ban hành quy định về áp dụng thuế thu nhập tối thiểu toàn cầu là rất cần thiết. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn nếu chúng ta thực hiện thu thì ảnh hưởng đến quyền lợi nhà đầu tư, vì họ mất đi ưu đãi trước đây đang được hưởng. Như vậy, nhà đầu tư sẽ băn khoăn có nên tiếp tục đầu tư không, tính hấp dẫn với nhà đầu tư mới cũng bị ảnh hưởng.

Có ý kiến cho rằng cần ban hành song song 2 chính sách, vừa điều chỉnh thu, vừa ban hành chính sách ưu đãi, để không gây ra tác động về tư tưởng với nhà đầu tư. Tuy nhiên, hiện chính sách ưu đãi thì còn cần phải thảo luận thêm. Trong khi đó, nếu không ban hành ngay chính sách này trong năm 2024, thì các nước, trong đó có các đối tác đầu tư lớn của Việt Nam như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan… đã áp dụng ngay từ năm 2024. Do đó, đại biểu cho rằng cần phải ban hành ngay việc điều chỉnh mức thu trong năm 2024 bằng một Nghị quyết.

Liên quan đến hình thức Nghị quyết, có phải thí điểm hay không, đại biểu lưu ý nếu là thí điểm thì không đảm bảo quy chuẩn, chính sách ổn định, nên về bản chất là chính sách thí điểm nhưng đại biểu đồng tình với quan điểm của Ủy ban Tài chính ngân sách là không gọi tên là thí điểm, nhưng phải có thời hạn. Thời gian tới, khi điều chỉnh thuế thu nhập doanh nghiệp mới, có bổ sung về ưu đãi, thì Nghị quyết này không còn hiệu lực nữa.

Đại biểu Hoàng Văn Cường - đoàn TP.Hà Nội

Về nội dung của Nghị quyết, đại biểu cơ bản đồng tình với các nội dung dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị phải thể hiện được trong Nghị quyết là khi thu bổ sung thuế thu nhập doanh nghiệp thì sẽ có chính sách ưu đãi khác để hỗ trợ nhà đầu tư giảm chi phí đầu vào. "OECD mong muốn ưu đãi để giảm chi phí đầu vào chứ không phải bằng thuế, nên trong Nghị quyết này cần thể hiện tinh thần đó", đại biểu nói.

Theo dự thảo Nghị quyết (Điều 7, khoản 2), trong trường hợp nhà đầu tư đề nghị chính sách ưu đãi thì giao cho Chính phủ thực hiện theo quy định pháp luật. Nếu nhà đầu tư không chấp nhận mức thuế bổ sung 15% thì Chính phủ phải áp dụng ưu đãi đã ban hành trước đây. Việc này giải quyết cho trường hợp nhà đầu tư không chấp nhận nộp chênh lệch thuế tại Việt Nam mà muốn nộp về nước mẹ.

Đại biểu cho rằng, quy định này đảm bảo an toàn, không bị khiếu kiện. Tuy nhiên, điều này có thể không đảm bảo theo quy định của OECD, trong đó đã nêu rõ phải quy định việc nộp thuế ở đâu. Do đó, đại biểu đề nghị sửa khoản 2, điều 7, theo hướng yêu cầu 100% doanh nghiệp phải áp dụng theo quy định nộp thuế bổ sung, không nên để được phép lựa chọn, để đảm bảo tính chắc chắn của luật pháp, tránh khả năng OECD bác bỏ. Tuy nhiên, nên bổ sung thêm một câu là Chính phủ phải nghiên cứu thay đổi chính sách đầu tư cho phù hợp sự thay đổi này.